1921 – 1930 (Δ΄ μέρος)

Η ποδοσφαιρική ομάδα



Ποδηλατοδρόμιο Νέου Φαλήρου
Τελική φάση πρωταθλήματος 1922-23
Πανιώνιος - Πειραϊκή Ένωσις: 0-0



Το ποδοσφαιρικό τμήμα ήταν το δεύτερο που λειτούργησε αμέσως μετά την καταστροφή του 1922. Ήδη στο πρώτο Δ.Σ. της προσφυγιάς, που συγκροτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 1922, ορίστηκαν ως έφοροι ποδοσφαίρου οι Δ. Αγγελομάτης και Σ. Γροσομανίδης. Ο σύλλογος δήλωσε συμμετοχή στο πρωτάθλημα Αθηνών-Πειραιώς 1922-23, όπου τερμάτισε στη 2^η θέση. Την επόμενη σεζόν πήρε την 3^η θέση, ενώ παράλληλα μετείχε στο πρώτο πρωτάθλημα της ΕΠΣΑ (1923-24). Όμως, στη συνέχεια η ομάδα σχεδόν διαλύθηκε λόγω ελλείψεως ποδοσφαιρικού γηπέδου και υποβιβάστηκε στη Β΄ κατηγορία. Αλλά ας δούμε την πορεία της ποδοσφαιρικής ομάδας ανά σεζόν.

1922-1923: Πρόσφυγας αλλά δευτεραθλητής

Γροσσομανίδης
Αρχηγός ποδ. ομάδας 1922-23

Λίγους μόνο μήνες μετά την μικρασιατική καταστροφή ο Πανιώνιος κατάφερε να συγκροτήσει ξανά την ποδοσφαιρική του ομάδα και να δηλώσει συμμετοχή στο πρωτάθλημα Αθηνών-Πειραιώς, το οποίο τότε διεξαγόταν ενιαία, αφού δεν είχαν ιδρυθεί ακόμα οι ΕΠΣ Αθηνών και Πειραιά. Το πρωτάθλημα αυτό διοργάνωνε η Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Ελλάδος (Ε.Π.Σ.Ε.), η οποία είχε ιδρυθεί το 1919 από αθηναϊκούς και πειραϊκούς συλλόγους και φιλοδοξούσε να εξελιχθεί σε πανελλήνια ποδοσφαιρική ομοσπονδία. Αυτό ήταν το τρίτο πρωτάθλημά της. Τα δύο προηγούμενα είχε κατακτήσει ο «Πανελλήνιος Ποδοσφαιρικός & Αγωνιστικός Όμιλος», όπως λεγόταν τότε ο Παναθηναϊκός. Τη σεζόν 1922-23 στο πρωτάθλημα συμμετείχαν 9 ομάδες χωρισμένες σε δύο ομίλους. Όλοι οι αγώνες έγιναν στο Ποδηλατοδρόμιο.

Η νέα αρχή για την ποδοσφαιρική ομάδα του Πανιωνίου έγινε στις 15 Ιανουαρίου 1923, στις 2:15 το μεσημέρι, στο Ποδηλατοδρόμιο (σημερινό Στάδιο Καραϊσκάκη), με αντίπαλο τον «Παναθηναϊκό Ποδοσφαιρικό και Αγωνιστικό Όμιλο» (τον μετέπειτα Παναθηναϊκό Α.Ο.). Ο αγώνας αυτός έχει διπλό συμβολισμό. Αφενός ήταν ο πρώτος ποδοσφαιρικός αγώνας του Πανιωνίου στην Αθήνα, αφετέρου είναι το πρώτο ματς του ΠΑΟ με την ονομασία «Παναθηναϊκός»:

«Σήμερον εν τω Ποδηλατοδρομίω του Ν. Φαλήρου πρώτη εμφάνισις των σμυρναϊκών ποδοσφαιρικών σωματείων εις επισήμους αγώνας. Ώρα 2 1/4 μ.μ. Πανιώνιος Γυμναστ. Σύλλογος εναντίον Παναθηναϊκού Αγωνιστικού και Ποδοσφαιρικού Ομίλου. Ώρα 4 μ.μ. Αθηναϊκός Αθλητικός Σύλλογος εναντίον Ποδοσφ. Συλλόγου Απόλλων Σμύρνης» (εφ. Εμπρός, 15/1/1923).

Ο Πανιώνιος τερμάτισε πρώτος στον όμιλό του νικώντας όλους τους αντιπάλους με τα εξής σκορ: Κονκόρντια 9-1, Ο.Φ. Πειραιά 2-1, Πειραϊκή Ένωση 2-1, ενώ λείπει το αποτέλεσμα με τον Παναθηναϊκό. Στην τελική φάση νίκησε 2-0 τον Παναθηναϊκό και 1-0 τον Απόλλωνα (άνευ αγώνος, ήταν αγώνας εξ αναβολής και ο Απόλλων δεν προσήλθε), έφερε 0-0 με την Πειραϊκή Ένωση και έπειτα από συναρπαστική μάχη ηττήθηκε με 4-3 από τον επίσης αήττητο Πειραϊκό Σύνδεσμο. Ο αγώνας αυτός ήταν ο εναρκτήριος της τελικής φάσης και όπως αποδείχθηκε ήταν ένας πρόωρος τελικός, αφού έπαιξαν οι πιο θεαματικές και οργανωμένες ομάδες. Ο Πειραϊκός προηγήθηκε 2-0, ο Πανιώνιος ισοφάρισε και το ημίχρονο έληξε 3-3, για να δεχθεί ένα ακόμα γκολ στο β΄ ημίχρονο. Έτσι ο Πανιώνιος τερμάτισε δεύτερος με 5 βαθμούς, 6-4 τέρματα. Την πρώτη αυτή ομάδα του συλλόγου αποτελούσαν ποδοσφαιριστές, προερχόμενοι από διάφορες ομάδες της Σμύρνης, κυρίως από την Αρμενική Ένωση (όπως διαπιστώνεται από τα ονόματα των παικτών), ενώ οι αδερφοί Γροσσομανίδη ήταν αθλητές του Πέλοπα Μελαντίας. Μάλιστα ο Ε. Γροσσομανίδης το 1912 ήταν τρίτος στο πανελλήνιο πρωτάθλημα στο ύψος άνευ φοράς και είχε τρεις νίκες στους Πανιώνιους αγώνες (100μ, ύψος, ύψος άνευ φοράς).

Με την ομάδα τη σεζόν αυτή αγωνίστηκαν οι: Σ. Γροσσομανίδης (τερμ. και αρχηγός), Κ. Αμπετιάν, Μ. Αμπετιάν, Κ. Οικονομίδης, Ο. Οικονομίδης, Δ. Λεώνης, Νικολαΐδης, Ψαλτόπουλος, Αχαρονιάν, Σεραφιάν, Γ. Μανιατόπουλος, Β. Παρθενιάδης (τερμ.), Χωρέν, Αμπαρτσούν, Ε. Γροσσομανίδης.

1923-1924: Σε δύο πρωταθλήματα





Πανιώνιος - Αθηναϊκός 7-1
Αθλητική Επιθεώρησις, Ιανουάριος 1924



Την επόμενη σεζόν το πρωτάθλημα Αθηνών-Πειραιώς διεξήχθη σε ενιαίο όμιλο με οκτώ ομάδες. Ο Πανιώνιος ισοβάθμησε στη δεύτερη θέση με τον Ο.Φ.Πειραιώς. Είχε 10 βαθμούς δύο λιγότερους από τον πρωταθλητή Α.Π.Σ. Πειραιώς. Πέτυχε 5 νίκες, 2 ήττες και 11-5 γκολ. Όμως ήταν ένα πρωτάθλημα παρωδία, αφού σταδιακά αποχώρησαν οι αθηναϊκές ομάδες Παναθηναϊκός, Απόλλων, Αθηναϊκός, οι οποίες την άνοιξη του 1924 δημιούργησαν την Ε.Π.Σ. Αθηνών. Τα αποτελέσματα του Πανιωνίου ήταν: με Αθηναϊκό 7-1, Γουδί 4-2, Ο.Φ. Πειραιώς 0-1, Α.Π.Σ. Πειραιώς 0-1 και νίκες 1-0 χωρίς αγώνα με Παναθηναϊκό, Απόλλωνα και Νεάπολη Πειραιά.

Στα ματς που έγιναν με την κυανέρυθρη ομάδα αγωνίστηκαν οι: Αν. Φωτιάδης (τερμ.), Χ. Αρονιάν, Κ. Αμπετιάν, Μ. Αμπετιάν, Δ. Λεώνης, Α. Γκιουστενιάν, Κ. Οικονομίδης, Θ. Οικονομίδης, Ε. Ψαλτόπουλος, Ε. Γροσομανίδης (αρχηγός), Α. Καλλιγάς, Τσικόγλου, Δημόπουλος, Τάκογλης, Μινασιάν, Τζαγενκόπουλος.

Στην Ε.Π.Σ. Αθηνών:

Στο μεταξύ ιδρύθηκε η ΕΠΣΑ, στην οποία εντάχθηκε και ο ιστορικός, μιας και η έδρα του ήταν στην Αθήνα, στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Το πρώτο πρωτάθλημα της ΕΠΣΑ διεξήχθη από τις 20 Απριλίου ως τις 8 Ιουνίου 1924 και όλοι οι αγώνες έγιναν στο γήπεδο του Παναθηναϊκού. Σε αυτό μετείχαν οι πέντε από τις έξι ιδρύτριες ομάδες της Ένωσης. Ο Πανιώνιος ηττήθηκε από τον πρωταθλητή Απόλλωνα με 1-0, νίκησε 2-0 τον Μίλωνα αλλά δεν είναι γνωστά τα υπόλοιπα αποτελέσματα που έφερε. Τερμάτισε 3^ος ή 4^ος.

Νοέμβριος 1924: Διάλυση της ποδοσφαιρικής ομάδας

Την επόμενη ο Πανιώνιος έχασε το βασικό πυρήνα της ομάδας του που ήταν οι πέντε Αρμένιοι ποδοσφαιριστές (Κ. και Μ. Αμπετιάν, Χ. Αρονιάν, Μινασιάν, Α. Γκιουστενιάν) που εντάχθηκαν στην νεοϊδρυθείσα Αρμενική Ένωση. Οι υπόλοιποι βασικοί του παίκτες πήγαν στον Απόλλωνα (Θ. Νικολαΐδης, Καλλιγάς, Κόης, Κ. Οικονομίδης), ενώ είχε απώλειες και προς τη νεοϊδρυθείσα ΑΕΚ (Χατζόπουλος, Δημόπουλος). Έτσι δεν μπόρεσε να συγκροτήσει ομάδα και δεν μετείχε στο πρωτάθλημα. Μάλιστα, το Νοέμβριο διαγράφτηκε από την ΕΠΣΑ με απόφαση του Δ.Σ. της Ένωσης. Σημαντικό πρόβλημα αποτελούσε η έλλειψη ποδοσφαιρικού γηπέδου, με αποτέλεσμα ο σύλλογος να προσανατολίζεται κυρίως προς τον στίβο και τις αθλοπαιδιές.

1925 ως 1933: Στη Β΄ κατηγορία της Ε.Π.Σ. Αθηνών



Αρχαιρεσίες Ιανουαρίου 1925.



Αν και η ποδοσφαιρική ομάδα είχε διαλυθεί, εν τούτοις στο νέο Δ.Σ. του συλλόγου που συγκροτήθηκε τον Ιανουάριο του 1925 εκλέχτηκαν έφοροι ποδοσφαίρου οι Σ. Αλευράς, Κ. Γεωργιάδης, κάτι που δείχνει πως ο σύλλογος δεν είχε «διαγράψει» το ποδόσφαιρο από τις επιδιώξεις του. Τον Απρίλιο του 1925 διεξήχθη στο γήπεδο της Λεωφόρου ένα διεθνές φιλικό ματς μεταξύ της Μικτής Βελιγραδίου και της Μικτής Σμύρνης, την οποία αποτελούσαν παίκτες του Απόλλωνα και της Αρμενικής, πολλοί από τους οποίους τις προηγούμενες δύο σεζόν ανήκαν στον Πανιώνιο. Αυτό φιλοτίμησε κάποιους παλαίμαχους παίκτες του συλλόγου, οι οποίοι πήραν την πρωτοβουλία να ανασυστήσουν την ποδοσφαιρική ομάδα. Διαβάζουμε τη σχετική πρόσκληση που δημοσίευσαν τον Ιούλιο του 1925:

«Καλούνται πάντες οι ποδοσφαιρισταί του Πανιωνίου Γυμν. Συλλόγου όπως προσέλθουν την προσεχή Κυριακήν 12 τρ. και ώραν 11 π.μ. εις τα γραφεία του ΣΕΓΑΣ ίνα συσκεφθώσι περί της ανασυστάσεως του ποδοσφαιρικού τμήματος» (εφ. Εμπρός, 10/7/1925).

Στη Β΄ ΕΠΣΑ 1928-29
εφ. Αθλητική, 24/1/1929

Η ομάδα δημιουργήθηκε με έδρα το γυμναστήριο του Πανελληνίου. Εντάχθηκε φυσικά στη Β΄ κατηγορία της ΕΠΣΑ, όπου παρέμεινε ως το 1933, χωρίς να καταφέρει κάτι εντυπωσιακό. Τη σεζόν 1925-26 τερμάτισε πέμπτος σε οκτώ ομάδες. Είναι γνωστό πως ηττήθηκε με 1-2 από το Γουδί, που πήρε τον τίτλο. Την επόμενη σεζόν ήταν επίσης πέμπτος σε έξι ομάδες και δεν προκρίθηκε στην τελική φάση. Ηττήθηκε με το ίδιο σκορ 1-3 από τον Αττικό και τον Αίαντα Αθηνών και έφερε 0-0 με την Ολύμπια. Τις επόμενες σεζόν αγωνιζόταν κανονικά στη Β΄ κατηγορία, χωρίς να διεκδικήσει κάποια χρονιά την άνοδο. Δεν είναι γνωστές λεπτομέρειες (βαθμολογία, αγώνες κλπ) ως τη σεζόν 1932-33, κατά την οποία τερμάτισε τελευταίος (όγδοος) και υποβιβάστηκε στη Γ΄ κατηγορία, τη χαμηλότερη που βρέθηκε ποτέ στην ιστορία του. Το Δεκέμβριο του 1933 μετείχε στην κλήρωση της Γ΄ κατηγορίας για τη σεζόν 1933-34, μαζί με άλλες 11 ομάδες αλλά πιθανότατα δεν έλαβε μέρος. Η ποδοσφαιρική ομάδα διαλύθηκε και τις επόμενες χρονιές δεν αναφέρεται καν.  

Φιλικοί αγώνες

Στα χρόνια αυτά της παρακμής, παρά το ότι δεν είχε δυνατή ομάδα, η φήμη του συλλόγου μεταξύ των προσφυγικών πληθυσμών ήταν πολύ μεγάλη και συχνά τον προσκαλούσαν για φιλικούς αγώνες σε επαρχιακές πόλεις με έντονο προσφυγικό στοιχείο. Είναι γνωστές οι εξής περιπτώσεις:

Αγώνες στη Μυτιλήνη, εφ. Εμπρός, 9/1/1929

Την περίοδο των εορτών 1928-29 μετέβη στη Λέσβο, όπου συνέτριψε τον Παλλεσβιακό με 6-1 και τον Άρη Μυτιλήνης με 6-0, γνωρίζοντας την αποθέωση από τους φιλάθλους του νησιού, πολλοί από τους οποίους ήταν Μικρασιάτες.



Αγώνες στην Καλαμάτα, εφ. Εμπρός, 5/2/1929





Αθλητική, 7/2/1929.



Στις 2 Φεβρουαρίου 1929, με την ευκαιρία της εορτής της Υπαπαντής, μετέβη στην Καλαμάτα, όπου συνέτριψε τον τοπικό Απόλλωνα με 7-2 και τον Εθνικό Καλαμάτας με 9-1. Στον αγώνα με τον Απόλλωνα, που ήταν ο πρώτος αθηναϊκής ομάδας στην Καλαμάτα, ο Πανιώνιος χρησιμοποίησε τους εξής παίκτες: Χαρατζόπουλος (τερμ.), Καλλιγάς, Γκίλης (αμυντικοί), Τσίκαλης, Παπούλιας, Παπάζογλου (μέσοι), Καμπαζής, Ρεντίφης, Δεληγιάννης, Νικολάου, Γρηγορίου (κυνηγοί). Στο αγώνα με τον Εθνικό Κ., τον σύλλογο ενίσχυσαν ο αρχηγός του Νικολαΐδης και ο Βαβαλίδης, που μετέβησαν από την Αθήνα. Βλέπουμε πως στο σύλλογο έχουν επιστρέψει κάποιοι βετεράνοι, όπως Γκίλης, Καλλιγάς, Νικολαΐδης, που παλιότερα είχαν μεταπηδήσει στον Απόλλωνα Αθηνών.

Στις 16 Μαρτίου 1930 αγωνίστηκε στην Κόρινθο με τον τοπικό Αχιλλέα σε «αγώνα ρεβάνς», όπως αναφέρεται, αλλά δεν είναι γνωστό το σκορ.

Το Δεκέμβριο του 1930 ξαναβρέθηκε στη Μυτιλήνη για φιλικό αγώνα με τον Παλλεσβιακό από τον οποίο ηττήθηκε με 7-3, αποτέλεσμα που δείχνει πόσο είχε αποδυναμωθεί η ομάδα.

Πηγές:

Ψηφιακά Αρχεία Εφημερίδων Εθνικής Βιβλιοθήκης και Βουλής των Ελλήνων.

Πέτρος Λινάρδος, "Η Σμύρνη του Πανιωνίου", 1998.

Θ. Μπελίτσος, «ΠANIΩΝΙΟΣ: Δώδεκα δεκαετίες αθλητικής προσφοράς», εφ. "Κυανέρυθρη Πλατεία", φ. 08 (12/11/2011) ως 10 (26/11/2011).