1911 - 1920

Εγκαίνια του σταδίου, ομάδες μπάσκετ και βόλεϊ

Η δεκαετία αυτή ξεκίνησε και τελείωσε με καλούς οιωνούς αλλά ενδιάμεσα από το 1912 ως το 1919, υπήρξαν τεράστια προβλήματα λόγω των πολέμων (βαλκανικοί, α΄ παγκόσμιος) και των διώξεων των Χριστιανών της Μικρασίας. Το σημαντικότερο ζήτημα που είχε να λύσει ο σύλλογος στην αρχή της δεκαετίας ήταν το θέμα του γυμναστηρίου. Το 1910 οι Γάλλοι ιδιοκτήτες του Σταδίου Παραδείσου δεν ανανέωσαν τη σύμβαση, με αποτέλεσμα ο Πανιώνιος να μη διοργανώσει τους Πανιώνιους αγώνες. Στη δύσκολη αυτή φάση προσήλθε αρωγός ο νέος μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, ο οποίος εισηγήθηκε στην Κεντρική
Επιτροπή και τη Δημογεροντία την παραχώρηση έκτασης 105 στρεμμάτων, όπου δημιουργήθηκε το νέο στάδιο, που περιλάμβανε γήπεδο ποδοσφαίρου διαστάσεων 95Χ65μ, περίμετρο για το στίβο μήκους 334μ, γυμναστήριο, γραφεία, αποδυτήρια και εξέδρα 7.000 θέσεων. Το νέο στάδιο εγκαινιάστηκε στους ΙΔ΄ Πανιώνιους Αγώνες το 1912. Το γήπεδο υπάρχει ως σήμερα και αποτελεί την έδρα της ομάδας Αλτάι Σμύρνης.

Το Στάδιο Πανιωνίου στους Πανιώνιους Αγώνες 1918

Στη διάρκεια της δεκαετίας διοργανώθηκαν πέντε φορές οι Πανιώνιοι Αγώνες (1912, 1913, 1914, 1915 και 1918) αλλά λόγω της εμπόλεμης κατάστασης δεν υπήρξε συμμετοχή αθλητών και συλλόγων από την Ελλάδα. Μετείχαν μόνο σύλλογοι από τη Σμύρνη και τις γύρω περιοχές, εκτός από το 1914 που ήρθαν αθλητές ομάδων από την Κωνσταντινούπολη και τη Χαλκηδόνα. Είχαν όμως διεθνή χαρακτήρα, αφού μετείχαν και Τούρκοι, Άγγλοι και Αρμένιοι της Σμύρνης. Από το 1913 στο πρόγραμμα προστέθηκαν αγωνίσματα παίδων, εφήβων και νέων (αβράβευτων) αθλητών. Το 1915 εκλέγεται πρόεδρος ο Δημητρός Δάλλας, που το όνομά του θα γίνει συνδεθεί απόλυτα με την ιστορία του συλλόγου. Το 1919, η πόλη ζει στιγμές ελευθερίας από τις 2 Μαΐου που αποβιβάστηκε ο ελληνικός στρατός. Η ιστορική αυτή στιγμή βρήκε την αθλητική ομάδα του Πανιωνίου μαζί με τον πρόεδρο Δάλλα στην Αθήνα, όπου μετείχε στο πανελλήνιο πρωτάθλημα στίβου.

Δημητρός Δάλλας

Επιστρέφοντας στη Σμύρνη ο Δάλλας άρχισε να προετοιμάζει τη διοργάνωση των ΙΘ΄ Πανιωνίων Αγώνων, που επρόκειτο να διεξαχθούν πλέον σε ένα τελείως διαφορετικό περιβάλλον. Συμμετέχοντας στον εθνικό ενθουσιασμό ο Πανιώνιος αποφάσισε να επονομάσει τους αθλητικούς αγώνες του 1919 «Πανιώνιους-Ελευθέρια». Προγραμμάτισε τη διεξαγωγή τους για τις 26-27 Μαΐου 1919 και σχεδίαζε να τους δοθεί ξεχωριστός τόνος προσκαλώντας σωματεία από όλο τον ελληνικό χώρο. Η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων, ο ΣΕΓΑΣ και τα σωματεία είχαν αποδεχτεί με ενθουσιασμό την ιδέα. Όμως, ο αρμοστής της Σμύρνης Αριστείδης Στεργιάδης είχε διαφορετική άποψη. Φοβούμενος τυχόν τουρκικές αντιδράσεις απαγόρευσε τη διεξαγωγή τους. Αρχικά επέβαλε την αναβολή τους και όταν ο πρόεδρος του Πανιωνίου ανακοίνωσε τη διεξαγωγή τους για τις 29 Ιουνίου, χωρίς να ζητήσει την άδειά του, ο Στεργιάδης διέταξε τη ματαίωσή τους.

Σημαντικοί αθλητές της περιόδου

Τη δεκαετία αυτή προπονητής-γυμναστής του συλλόγου ήταν ο Σοφοκλής Μάγνης, χάρη στον οποίο αναδείχθηκαν δεκάδες νέοι αθλητές, ενώ ιδρύθηκαν ομάδες μπάσκετ και βόλεϊ. Μετά το 1922 ο Μάγνης αρχικά θα βοηθήσει στην ανασυγκρότηση του συλλόγου. Στη συνέχεια θα εργαστεί στον Γ.Σ. Αμαρουσίου και αργότερα στον Ορφέα Ξάνθης, όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα αφήνοντας σπουδαίο έργο.

Παναγιώτης Ρετέλας: δρομέας ημιαντοχής και αντοχής και βολεϊμπολίστας. Ήταν τρίτος πανελληνιονίκης στα 5.000μ το 1920. Το ίδιο έτος πρώτευσε στους αγώνες πρόκρισης για την Ολυμπιάδα της Αμβέρσας στα 800μ και 5.000μ, όπου πέτυχε πανελλήνιο ρεκόρ με 16.41.8, και ήταν δεύτερος στα 1.500μ και 10.000μ. Μετείχε στην Ολυμπιάδα του 1920 στα 5.000μ και στον αγώνα ανωμάλου δρόμου. Είχε τρεις νίκες στους Πανιώνιους Αγώνες του 1921 στα 800μ, 1.500μ και 3.000μ. Ήταν μέλος της πρώτης ομάδας βόλεϊ του Πανιωνίου το 1920. Μετά το 1922 συνέδραμε στην αναδημιουργία του Πανιωνίου στην Αθήνα. Το 1923 νίκησε στα Δ΄ Παναθήναια στα 800μ και μετείχε στους Κ΄ Πανιωνίους αγώνες στο Παναθηναϊκό Στάδιο αλλά στη συνέχεια εγκατέλειψε τον αθλητισμό για λόγους βιοπορισμού.

Σακελλαρόπουλος

Ηρακλής Σακελλαρόπουλος (1888-;): δρομέας μεγάλων αποστάσεων, μαραθωνοδρόμος, ιατρός. Ήταν πρωταθλητής Ελλάδος στα 5 μίλια το 1911 και δευτεραθλητής το 1910 και 1912. Μετείχε σε τρεις ολυμπιάδες στο μαραθώνιο: 1912 (26ος με 3:11.37.0), 1920 (34ος με 3:14.25.0) και 1924 (εγκατέλειψε).

Βίκτωρ (ή Βικέντιος) Γοντράν:  εμποδιστής, άλτης και δρομέας ταχύτητας. Δύο φορές πανελληνιονίκης στα 110μ εμπ (1914, 1919), δεύτερος στα 110μ εμπ (1912) και ύψος άνευ φοράς (1919) και τρίτος στο μήκος (1914). Πέτυχε επτά νίκες στους Πανιώνιους Αγώνες 1912 (δρόμος σταδίου 192μ, 110μ εμπ, σκυταλοδρομία), 1913 (110μ εμπ), 1914 (110μ εμπ), 1915 (110μ εμπ, μήκος).

Κωνσταντίνος Ίσκος: δρομέας ταχύτητας, εμποδιστής. Δύο φορές πρωταθλητής Ελλάδος 1909 (100μ), 1910 (110μ εμπ), δευτεραθλητής στα 100μ (1910, 1911) και 110μ εμπ (1911), τριταθλητής στο μήκος (1908, 1910). Ισοφάρισε το πανελλήνιο ρεκόρ των 100μ με 11.2 το 1910. Είχε τρεις νίκες στους Πανιωνίους αγώνες 1909 (μήκος άνευ φοράς, σκυταλοδρομία 4Χ200, σκυταλοδρομία 1500μ) και στους Παναιγύπτιους 1910 (100μ, μήκος).

Βασίλειος Περηφανάκης: δρομέας ημιαντοχής. Είχε 9 νίκες στους Πανιώνιους Αγώνες 1908 (1.500μ, 5 μίλια, 6χλμ ανώμαλος δρόμος), 1912 (800μ, 1.500μ, 5.000μ), 1913 (800μ, 1.500μ), 1914 (800μ). Τριταθλητής Ελλάδος το 1908 (800μ), 1914 (800μ, 1.500μ).  

Κωνσταντίνος Ζαχούρης: ρίπτης. Τέσσερις νίκες στους Πανιώνιους Αγώνες 1912 (σφαίρα, δίσκος, ελληνική δισκοβολία), 1913 (δίσκος). Δευτεραθλητής το 1910 και τριταθλητής Ελλάδος το 1911 στην ελληνική δισκοβολία. Δεύτερος στους Παναιγύπτιους αγώνες 1910 στην ελληνική δισκοβολία.

Αλ. Καΐρης: βαδιστής. Δύο φορές νικητής στους Πανιώνιους αγώνες στα 1.500μ βάδην (1908, 1913).

Κ. Παναγιωτόπουλος: άλτης. Πέντε φορές νικητής στους Πανιώνιους αγώνες στα άλματα εις μήκος άνευ φοράς (1913, 1914), ύψος άνευ φοράς (1913, 1914) και ύψος (1914). Δευτεραθλητής Ελλάδος το 1914 στο ύψος με 1,60μ.

Δ. Παντελάρας: Τέσσερις φορές νικητής των Πανιωνίων αγώνων, το 1913 (επί κοντώ, μήκος εφήβων, ακόντιο εφήβων) και 1914 (400μ).

Κ. Μαλκότσης: ακοντιστής και ποδοσφαιριστής. Τρεις φορές νικητής των Πανιωνίων αγώνων, το 1908 (ακοντισμός) και το 1913 (ακόντιο, ελληνικός ακοντισμός). Ήταν τερματοφύλακας της ποδοσφαιρικής ομάδας το 1908.

Τ. Ματέης: δρομέας. Τρεις φορές νικητής στους Πανιώνιους αγώνες 1915 (400μ), 1918 (200μ, 400μ).

Θεόδωρος Δημητρίου: ρίπτης, άλτης και ποδοσφαιριστής. Νικητής στους Πανιώνιους αγώνες 1918 (ελλ. δισκοβολία, ελλ. ακοντισμός). Πρωταθλητής Ελλάδας στο επί κοντώ το 1920 μαζί με τον Κ. Μαρσέλλο. Ως ποδοσφαιριστής μετείχε στους Ολυμπιακούς αγώνες 1920.

Κ. Μαρσέλλος: άλτης. Πρωταθλητής Ελλάδος το 1920 στο επί κοντώ και δευτεραθλητής το 1919 στο ύψος και στο επί κοντώ. Επτά φορές νικητής των Πανιωνίων αγώνων 1913, 1914, 1915.

Γεώργιος Ζαχαρόπουλος: ρίπτης. Πανελληνιονίκης στη λιθοβολία το 1920. Δεύτερος στους αγώνες πρόκρισης για την Ολυμπιάδα 1920 στον ελλ. ακοντισμό.

Δ. Καραμπάτης

Δημητρός Καραμπάτης (1899-1964): πολυσύνθετος αθλητής που ήταν στα πρώτα του βήματα τότε. Νικητής στους Πανιώνιους αγώνες του 1918 στα 100μ, 110μ εμπ. Στους πανελλήνιους του 1919 ήταν τρίτος στα 100μ και στο δρόμο σταδίου 192μ και δεύτερος στην ελληνορωμαϊκή πάλη και στη σκυταλοδρομία. Τετράκις πανελληνιονίκης το 1920 στο δρόμο σταδίου 192μ, 400μ, άρση βαρών με ένα και με δύο χέρια, δευτεραθλητής στα 100μ και στην πάλη, τρίτος στα 110μ εμπ και στη σκυταλοδρομία 4Χ100μ. Συμμετείχε στην Ολυμπιάδα της Αμβέρσας 1920 στα 100μ και 200μ. Επίσης, μετείχε στις πρώτες ομάδες μπάσκετ και βόλεϊ του συλλόγου στα 1919-1920.

Η ποδοσφαιρική ομάδα



Η ομάδα ποδοσφαίρου, με προπονητή το γυμναστή Σοφοκλή Μάγνη, το 1914 κατέκτησε το πρωτάθλημα Σμύρνης. Προηγουμένως, το 1911 είχε παίξει στον τελικό. Το 1914 οκτώ παίκτες του Πανιωνίου μετείχαν στη Μικτή Σμύρνης. Στην εθνική ομάδα που μετείχε στην Ολυμπιάδα του 1920 υπήρχαν τέσσερις παίκτες του Πανιωνίου, ο Αντώνης Φωτιάδης (τερματοφύλακας), ο Αγαμέμνων Γκίλης (δεξί μπακ), ο Θεόδωρος Δημητρίου ή Μπίμπος (αριστερό εξτρέμ) και ο Σωτήριος Δεσποτόπουλος (αναπληρωματικός).

Αναμνηστική φωτογραφία έπειτα από ποδοσφαιρικό αγώνα
του Πανιωνίου με τους Προσκόπους Αϊδινίου (1919)

Ιδρύονται ομάδες βόλεϊ, μπάσκετ και υδατοσφαίρισης

Ο πρωτοπόρος σύλλογος της Σμύρνης το 1913 ίδρυσε τμήμα βόλεϊ. Το 1919 διεξήχθη πρωτάθλημα βόλεϊ στη Σμύρνη με τη συμμετοχή οκτώ συλλόγων και νικητή τον Πανιώνιο. Σώζεται η φωτογραφία της ομάδας με το κύπελλο. Ήταν η πρώτη διοργάνωση αγώνων βόλεϊ από ελληνικές ομάδες. Οι βολεϊμπολίστες του συλλόγου προέρχονταν κυρίως από το στίβο και βασικότεροι ήταν οι Παναγιώτης Ρετέλας, Δημητρός Καραμπάτης (καρφί), Ερ. Ισηγόνης, Κώστας Παπάζογλου (πασαδόρος), Α. Βασιλειάδης, Κλ. Δρίβας.

Η ομάδα βόλεϊ πρωταθλήτρια Σμύρνης 1922

Η ομάδα μπάσκετ ιδρύθηκε το Μάρτιο του 1919 με πρωτοβουλία του προέδρου Δημητρού Δάλλα. Σύντομα συγκέντρωσε 78 αθλητές, με καλύτερο τον πολυσύνθετο Καραμπάτη. Το καλοκαίρι του 1920 διοργάνωσε στην προκυμαία της Σμύρνης ένα από τα πρώτα ελληνικά τουρνουά μπάσκετ με συμμετοχή άλλων δύο ομάδων της πόλης και δύο ομάδων από ελληνικές στρατιωτικές μονάδες. Το τουρνουά αυτό θεωρείται η πρώτη επίσημη διοργάνωση μπάσκετ στον ελληνικό χώρο και το κατέκτησε ο Πανιώνιος.

Επίσης, ο Πανιώνιος είχε ομάδα υδατοσφαίρισης που μετείχε στους ετήσιους ναυτικούς και κολυμβητικούς αγώνες «Πελόπεια» που διοργάνωνε ο ναυτικός σύλλογος Πέλωψ Μελαντίας, στο ομώνυμο προάστιο της Σμύρνης. Αθλητής της κολύμβησης και της υδατοσφαίρισης ήταν και ο νεαρός τότε Αριστοτέλης Ωνάσης (1906-1975).

Πηγές:

Ψηφιακά Αρχεία Εφημερίδων Εθνικής Βιβλιοθήκης και Βουλής των Ελλήνων.

Πέτρος Λινάρδος, "Η Σμύρνη του Πανιωνίου", 1998.

Θ. Μπελίτσος, «ΠANIΩΝΙΟΣ: Δώδεκα δεκαετίες αθλητικής προσφοράς», εφ. "Κυανέρυθρη Πλατεία", φ. 08 (12/11/2011) ως 10 (26/11/2011).